Nie zachowały się informacje o dacie założenia cmentarza na piaszczystej skarpie obok wsi Ruda Wielka. Wiadomo jedynie, że spoczywają tu żołnierze trzech armii uczestniczący w walkach toczonych w okresie maj-lipiec 1915. Obecnie cmentarz ten zasłania las i drogi do niego nie wskazują żadne drogowskazy.

Pokaż Cmentarze I wojny światowej na większej mapie
O istnieniu tego cmentarza dowiedziałem się z dwóch źródeł niezależnie. Najpierw odnalazłem go na mapach WIG i późniejszych. Nie wiedziałem jednak, że jest to cmentarz wojenny. Drugim źródłem informacji był kwartalnik Radomir w którego 4 numerze z 1988 roku zamieszczono tłumaczenie artykułu zatytułowanego: Z problematyki cmentarzy wojennych w PRL. Uwagi na temat stanu rotundy komemoratywnej na cmentarzu wojennym z I wojny światowej w Rudzie Wielkiej. Autor artykułu – Jürgen Hensel – sięgnął do sporządzonej w 1983 roku przez Adama Penkallę dokumentacji cmentarza. Dotarł też do starszych dokumentów opisujących jego stan i osobiście co najmniej dwukrotnie odwiedził cmentarz w Rudzie Wielkiej. Z zachowanych opisów wynika, że w okresie PRL na cmentarzu znajdowały się krzyże z tabliczkami imiennymi. Rotunda była zaś blisko zawalenia. Co ciekawe autor zwrócił uwagę na informacje zapisane przez polskich badaczy mówiące o niedokończonej kaplicy na terenie cmentarza. Dla niego oczywiste było podobieństwo rotundy do mauzoleum Teodoryka w Rawennie. To ponoć oczywiste skojarzenie dla osób wychowanych w świecie germańskim i dla innych obce.

Jak widać rotunda jest odnowiona. Nie ma opisywanych dziur w ścianach większych od otworów okiennych. A jakie znaczenie ma to, czy jest to rotunda czy kaplica? Kaplica najczęściej wskazuje na konkretną religię. Na cmentarzach wojennych spoczywają żołnierze wielu wyznań. Rotunda pamiątkowa nie będąca symbolem religijnym wydaje się więc bardziej na miejscu niż kaplica. Umieszczenie symbolicznej budowli w miejscu górującym nad podradomską miejscowością mogło być błędem. Dla lokalnej społeczności stała się ona źródłem kamienia. Może też tu jak w wielu innych miejscach dała o sobie znać niechęć do Niemców? Po wyremontowaniu rotundy zniknęły wspomniane w latach osiemdziesiątych krzyże.

Zdjęcia z dnia 08.10.2011 r.