Choć nie wiadomo kiedy cmentarz przy ul. Kruczej powstał jest to „cmentarz stary”. Tzw. nowy, prawdopodobnie nawet nie był nigdy używany. Pierwsi Żydzi pojawili się w Hrubieszowie ok. 1440 roku. Być może już wtedy założyli swój cmentarz. Bowiem już 16 lat później otrzymują od króla prawo handlowania winem i innymi towarami na terenie całej Polski, zostają zwolnieni z płacenia myta i ceł na terenie Królestwa, nie odpowiadają przed sądami krajowymi – inaczej mówiąc zyskują potwierdzenie ochrony ze strony króla, co już pojawiało się we wcześniejszym „Statucie kaliskim”. Na przełomie wieków XV i XVI trzykrotnie miasto było niszczone przez najazdy tatarskie. Chcąc przyspieszyć odbudowę król potwierdza wcześniej nadane przez Władysława Jagiełłę przywileje jednak do lat 20-tych XVI wieku jeszcze trzykrotnie powtarzają się niszczycielskie najazdy tatarskie.

W roku 1547 Hrubieszów zamienił się w wielkie pogorzelisko. Staraniem Tęczyńskiego, właściciela miasta, w 1578 roku, król Stefan Batory rozszerza przywileje hrubieszowskich Żydów. Od tego momentu mogą swobodnie nabywać w mieście działki i budować. Znikają ograniczenia w handlu i rzemiośle. Te nowe prawa rzeczywiście przyspieszyły odbudowę i rozwój miasta. Gwałtowny rozwój został jeszcze gwałtowniej przerwany w 1648 roku. Miasto niszczy najazd kozacki. Ludność żydowska zostaje w większości wymordowana. Miasto zostaje zniszczone. Wśród pozostałych przy życiu mieszkańców panuje zaraza.

Powoli podnoszące się ze zniszczeń miasto zostało znów zniszczone przez Szwedów podczas wojny północnej. Dopiero od lat 30-tych XVIII wieku miasto po raz kolejny podnosi się ze zniszczeń i rozwija. Szybko też rośnie liczba Żydów, którzy monopolizują rzemiosło i handel. W drugiej połowie XIX wieku wyznawcy judaizmu stanowią już większość mieszkańców Hrubieszowa. W okresie międzywojennym XX wieku z łącznej liczby mieszkańców przekraczającej 11 tys. 7,5 tys. to Żydzi. Okupacja dla hrubieszowskich Żydów do okres częstych łapanek, rozstrzeliwań, a w końcu wywózki do obozów zagłady. Na terenie zniszczonego cmentarza także dokonywano masowych mordów, których ofiary spoczęły w masowych grobach. Pamięć o nich ma podtrzymywać stworzona z odnalezionych fragmentów macew ściana pamięci.

Jest tu też pomnik wystawiony ofiarom zagłady

i stary pomnik wystawiony pomordowanym.

Całość ogrodzona i zamknięta na klucz.

Zdjęcia z dnia 21.08.2010 r.

Lokalizacja