Pierwsze informacje o Żydach w Białej Radziwiłłowskiej (lub Książęcej) pochodzą z 1621 roku. Trochę ponad 50 lat później zapisano „kilkudziesięciu” Żydów w ogólnej populacji miasta sięgającej 400 osób. W tym okresie jeszcze nie istniał w Białej kahał. Ale cmentarz już być może tak. Prawdopodobnie był to cmentarz przy ulicy Brzeskiej, nazywany „Starym”. Na jego terenie dziś stoi kino. Właściciele Białej początkowo starali się ograniczyć rozrost społeczności żydowskiej. Zakazywali budowy domów w pobliżu rynku. Przyznawali ulgi w powinnościach wobec dworu tylko mieszkańcom 30 domów itd. Jednocześnie chętnie w swoich dobrach stosowali arendę. Ten brak konsekwencji sprawił, że osiedlający się tu Żydzi budowali domy na przedmieściach i powoli do tego „zakazanego” rynku się zbliżali. W XIX wieku stanowili już większość mieszkańców miasta. W tym wieku już korzystali z nowego cmentarza. Założony pod koniec XVIII wieku lub na początku wieku XIX (źródła nie są tu zgodne co do wieku w którym cmentarz założono) używany był do celów grzebalnych do roku 1942. Został zdewastowany przez okupantów, macewy wykorzystano do budowy dróg.
Na terenie cmentarza dokonywano masowych mordów. W materiałach poświęconych tematowi eksterminacji ludności żydowskiej w Białej Podlaskiej wynika, że egzekucji masowych i pojedynczych dokonywano w różnych częściach miasta oraz w jego okolicach. Pochówki powstawały w miejscu mordu i być może do dnia dzisiejszego pozostają nierozpoznane. Ginęli tu mieszkańcy Białej Podlaskiej, Suwałk, Augustowa. Tu też ginęli żołnierze września 1939 wyznania mojżeszowego. Obok około 1600 jeńców przekazanych przez Sowietów także trochę ponad 200, którzy doszli tu w 1940 roku z Lublina (wyruszyło w tą drogę pieszo 650). Pomordowanym wystawiono pomnik widoczny na pierwszym zdjęciu.
Cmentarz żydowski przylega do cmentarza rzymskokatolickiego. Dzieli je tylko mur. Kształt kirkutu opisywany jest jako nieregularny pięciobok. Wg informacji z 1987 roku na środku cmentarza znajduje się symboliczna mogiła Żydów zamordowanych we wrześniu 1942 roku. Jeżeli na jej miejscu postawiono ów pomnik bo by znaczyło, że dziś ogrodzona jest tylko część cmentarza. Cmentarza na którym dziś znajdują się tylko dwie, uszkodzone macewy. Wokół pomnika znaleźć można wiele śmieci. Teren jest jednak co jakiś czas sprzątany.
Teren przy ulicy Nowej poza ogrodzeniem
Zdjęcia z dnia 09.06.2011 r.
Lokalizacja