Założenie osady umiejscawia się w 1321 r. na podstawie nadania wystawionego przez mistrza Fryderyka von Wildenberga rycerzom z ziemi chełmińskiej. Jak zapisano w Encyklopedii Warmii i Mazur wieś zasiedlili osadnicy z ziemi dobrzyńskiej. Od XVI w. w Uzdowie funkcjonowała parafia ewangelicka. Cmentarz znajdujący się przy drodze Uzdowo – Działdowo założono pod koniec wieku XIX. Ostatni…Continue reading Uzdowo – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Author: Wojciech Kaczmarek
Młynarze – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Osadnicy niemieccy założyli Młynarze w drugiej połowie XIX w. Miejscowość nie pojawia się w tworzonym w tym czasie Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego. Prawdopodobnie była to więc niewielki przysiółek pomiędzy Bugiem i Fiszerem. Być może utrudniony przez rzeki i mokradła kontakt ze światem zewnętrznym zmusił osadników do założenia własnego cmentarza. W gminie Zabrodzie pod koniec XIX…Continue reading Młynarze – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Jabłonna Lacka – cmentarz epidemiczny – Zapomniane cmentarze
Cmentarz znajduje się w lesie przy drodze pomiędzy Ludwinowem i Jabłonną Lacką. Brak informacji o roku założenia. Obecnie skazany na zapomnienie. Na miejscu odnalazłem ślad po podstawie krzyża w betonie, resztki zniczy i nic ponadto. Cmentarza nie ma w wykazie zabytków gminnych, a dostępne źródła informacji milczą na temat epidemii. Cmentarz ukryty wśród drzew przy…Continue reading Jabłonna Lacka – cmentarz epidemiczny – Zapomniane cmentarze
Sarnaki – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Sarnaki w XVIII w. rozwijały się głównie dzięki handlowi. Od 1716 r. organizowano w nich 3 jarmarki rocznie. Przyciągnęło to niewątpliwie Żydów zajmujących się głównie rzemiosłem i handlem. W 1742 r. posiadali w Sarnakach cmentarz. W 1754 r. otrzymali zgodę na budowę synagogi. Dane liczbowe dotyczące mieszkańców jednoznacznie wskazują na przewagę wśród mieszkańców Sarnak właśnie…Continue reading Sarnaki – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Jadów – cmentarz szkocki – Zapomniane cmentarze
Najczęściej zadawanym pytaniem w związku z cmentarzem szkockim w Jadowie jest: skąd się wzięli Szkoci w Jadowie? A przecież powinno być oczywiste, że przybyli tu za pracą. Jak podaje wydany w 1882 r. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w tomie trzecim, na stronie 362: Jadów należy do dóbr hr. Zamoyskich, którzy założyli…Continue reading Jadów – cmentarz szkocki – Zapomniane cmentarze
Aleksandrów (Warszawa Wawer) – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Cmentarz założono w połowie XIX w. Społeczność ewangelicka osiadła jednak w Aleksandrowie i jego okolicach jeszcze w wieku XVIII. W 1827 r. w Aleksandrowie było 9 gospodarstw należących do kolonistów, w 1870 już 40. Kantorat w Aleksandrowie był częścią parafii ewangelickiej w Starej Iwicznej. Obok cmentarza znajdował się drewniany kościół po którym do dnia…Continue reading Aleksandrów (Warszawa Wawer) – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Szymanów – cmentarz wojenny – Zapomniane cmentarze
Pałac Lubomirskich w Szymanowie, który w 1907 roku nabyło Zgromadzenie Sióstr Niepokalanek i utworzyły w nim gimnazjum żeńskie, w czasie walk prowadzonych podczas I wojny światowej stał się szpitalem. Trafiali tutaj, podobnie jak do pałacu w Guzowie ranni żołnierze armii carskiej. Cmentarz na którym chowano zmarłych w szpitalu żołnierzy zlokalizowano na południe od szymanowskiego cmentarza…Continue reading Szymanów – cmentarz wojenny – Zapomniane cmentarze
Michałów-Grabina – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Osadnicy niemieccy zostali sprowadzeni na teren gminy Nieporęt w pierwszej połowie XIX w. Te podmokłe ziemie za sprawą osadników zmieniły się w tereny rolnicze. Kolonizatorzy nie tworzyli hermetycznej społeczności. Ich rodziny stopniowo się asymilowały z ludnością miejscową. Cmentarze zostały porzucone wraz z wysiedleniem osób przyznających się do pochodzenia niemieckiego w okresie okupacji niemieckiej podczas II…Continue reading Michałów-Grabina – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Czyżew – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Czyżew wymieniany jest w dokumentach z XII i XIII w. W wieku XV uzyskuje prawa niemieckie i w ciągu stu kolejnych lat przekształca się w kilka oddalonych od siebie osad. W tym okresie jeszcze nie odnotowano w Czyżewie obecności Żydów. Pojawiają się tutaj dopiero w wieku XVIII, gdy kolejny właściciel zdobywa dla osady prawa miejskie.…Continue reading Czyżew – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Marki (Pustelnik) – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Cmentarz założony w pierwszej połowie XIX w. Prawdopodobnie po 1830 r. Służył kolonistom niemieckim oraz ich potomkom przybyłym na podmokłe tereny Puszczy Słupeckiej. Koloniści z Pustelnika, tak jak inni koloniści z terenów Generalnego Gubernatorstwa zostali przesiedleni w 1941 r. Opuszczony cmentarz przez lata był dewastowany i zapomniany. Cmentarz znajduje się przy ulicy Sienkiewicza, od strony…Continue reading Marki (Pustelnik) – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Radzymin – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
W „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego” przeczytać można: W 1827 r. było 103 domów, 1054 mieszkańców; 1858 r. 129 domów (5 murowanych), 2389 mieszkańców (1281 żydów); 1870 r. 3232 mieszkańców (1962 żydów, 55 ewangelików). (…) Przemysł fabryczny reprezentują: mydlarnia i olejarnia (…) 5 wiatraków. Dawniej istniała fabryka kafli (z miejscowej dobrej gliny) i fabryka lasek. Miasto…Continue reading Radzymin – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Wołomin – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Jeszcze w drugiej połowie XIX w. Wołomin (Wołumin) liczył 124 mieszkańców. Wydawało się, że leżąca 16 wiorst od Warszawy osada pozostanie osadą letniskową ale… obecność stacji kolejowej jak i bliskość Warszawy sprzyjały rozwojowi na miejscu rzemiosła i przemysłu. Pod koniec XIX w. Wołomin liczył już kilka tysięcy mieszkańców. Liczna społeczność żydowska posiadała synagogę i cmentarz.…Continue reading Wołomin – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Warszawa Białołęka – cmentarz ewangelicki w Augustówku – Zapomniane cmentarze
Daty założenia cmentarza nie znamy. Wiadomo tylko, że mieszkańcy Augustówka (włączonego w 1976 r. w granice Warszawy) przyznający się do narodowości niemieckiej zostali w 1941 r. przesiedleni na ziemie włączone do III Rzeszy. Pozostały cmentarze, których uporządkowanie wymagało w pierwszej kolejności oczyszczenia z niewybuchów. W drugiej połowie 2009 r. odbyło się posiedzenie Komisji Dialogu Społecznego…Continue reading Warszawa Białołęka – cmentarz ewangelicki w Augustówku – Zapomniane cmentarze
Wilkowice – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Cmentarz założony prawdopodobnie pod koniec XIX w. przez kolonistów niemieckich. Wg informacji zamieszczonych w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w dobrach obejmujących Wilkowice tylko nieznaczną część mieszkańców stanowili wyznawcy innej religii niż katolickiej. Zmienić się to miało około 1893 r. (rok wydania XIII tomu słownika). Majątek ten wzięty po Stablewskich sprzedał dr.…Continue reading Wilkowice – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Czyżew – cmentarze wojenne – Zapomniane cmentarze
Podczas wycofywania się armii carskiej w 1915 r. Czyżew został spalony. Podpalenie opuszczanej osady nie było niczym niezwykłym. Rosyjska taktyka przewidywała pozostawienie przeciwnikowi ruin i pogorzelisk. Po przejściu frontu poległych żołnierzy pochowano na 3 cmentarzach w okolicach osady. Pierwszy znajduje się na północ od centrum osady, u zbiegu ulic Andrzejewskiej i Zambrowskiej (Czyżew-Osada). Drugi cmentarz…Continue reading Czyżew – cmentarze wojenne – Zapomniane cmentarze
Paproć Duża- cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Osada powstała po 1795 r. w zaborze pruskim. Nazywała się Königshuld. Do dnia dzisiejszego zachował się plan przestrzenny osady założonej na planie okręgu w którego centrum znajdował się zbór ewangelicki. Od drogi otaczającej zbór odchodziło (i nadal odchodzi) 8 dróg do okolicznych miejscowości. Parafia ewangelicka w Paproci Dużej w XIX w. skupiała ok. 2000 ewangelików…Continue reading Paproć Duża- cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Andrzejewo – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Andrzejewo to lokowane w XVI w. miasto należące do biskupów płockich. W dokumentach zachowała się informacja o poprzedniej nazwie osady (Wronie) jak i o nazwie nadanej ale nie używanej (Andrzejów). Do XIX w. w Andrzejewie obowiązywał przywilej zakazujący osiedlania się Żydów na terenie miasta. W wieku XIX zakaz przestał obowiązywać z mocy praw państw zaborczych.…Continue reading Andrzejewo – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Władysławów (gmina Brochów) – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Władysławów w Puszczy Kampinoskiej obecnie niemal nie istnieje. Osada powstała prawdopodobnie w XIX w. Założona przez kolonistów na terenach podmokłych jeszcze w drugiej połowie XIX w. Liczyła 131 mieszkańców, co odnotowano w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego. Wg informacji umieszczonych na tablicy informacyjnej wieś liczyła 118 mieszkańców i te dane pochodzą prawdopodobnie z roku 1921. Mimo…Continue reading Władysławów (gmina Brochów) – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Sojkówek – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Wydany w 1890 r. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że w Sojkówku są 23 domy i 203 mieszkańców. Czy wszyscy byli osadnikami niemieckimi, których przodkowie przybyli za namową Andrzeja Zamoyskiego w 1828 r.? Podobnie jak w Płatkownicy tutaj też cmentarz powstał być może w pierwszej połowie XIX w. Dzisiaj pozostałości cmentarza skrywa las porastający wzniesienie…Continue reading Sojkówek – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Płatkownica – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Płatkownica wzmiankowana jest w dokumentach już w XV w. W 1827 r. we wsi były 72 domy w których mieszkało 460 osób. W 1828 r. nieurodzajne ziemie leżące w granicach Płatkownicy zostały przeznaczone przez Andrzeja Zamoyskiego, właściciela dóbr Kołodziąż, pod uprawy kolonistom niemieckim. Nowi osadnicy zostali włączeni do parafii ewangelickiej w Węgrowie, od której odłączyli…Continue reading Płatkownica – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Zaręby Kościelne – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Początki Zarębów Kościelnych sięgają wieku XV. Nie wiemy kiedy do osady przybyli pierwsi Żydzi ale można znaleźć informacje mówiące o istniejącej w 1680 r. w Zarębach szkole żydowskiej i kirkucie. Informacja ta umieszczona jest na stronie Urzędu Gminy w Zarębach Kościelnych bez podanego źródła. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że w całej gminie pod koniec…Continue reading Zaręby Kościelne – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Łady – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Cmentarz w Ładach mógł powstać w połowie XIX w. Taką informację można znaleźć w opracowanym przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania nad Bzurą przewodniku „Olenderski szlak turystyczny nad środkową Wisłą„. Wciąż jeszcze stoją słupy dawnej bramy cmentarnej. Nagrobki są jednak bardzo zniszczone. Na stronie fotopolska.eu znajduje się jedno zdjęcie z 1989 lub 1990 r. Stan podobny…Continue reading Łady – cmentarz ewangelicki – Zapomniane cmentarze
Iłów – cmentarz wojenny – Zapomniane cmentarze
Cmentarz wojenny w Iłowie znajduje się w lesie kilkaset metrów od cmentarza żydowskiego. oznakowano go i doprowadzono chodnik. Tablica informacyjna przy cmentarzu zawiera informacje o walkach w 1914 r. które zakończyły się zajęciem 13 grudnia tegoż roku Iłowa. Kopiec wg zawartych tam informacji powstał w 1917 r. Stele z nazwiskami poległych umieszczono na przełomie lat…Continue reading Iłów – cmentarz wojenny – Zapomniane cmentarze
Iłów – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze
Pierwsza wzmianka w dokumentach pisanych o Iłowie pochodzi z 1224r. Wówczas miejscowość ta nazywała się Gylau. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego wydany w 1882 r. podaje następujące informacje o miejscowości: Dawniejsze miasteczko Iłów, położone śród lasów ciągnących się od Torunia pod Błonie, założone zostało w 1506 r. za przywilejem króla Aleksandra danym Feliksowi i Prokopowi Radzanowskim,…Continue reading Iłów – cmentarz żydowski – Zapomniane cmentarze